Transport kombajnu
13 czerwca 2023
Transport ponadgabarytowy to wyspecjalizowany rodzaj przewozu ładunków, które wykraczają poza normy określone w przepisach prawa i z tego względu nie są dopuszczone do standardowego ruchu drogowego. Stanowi duże wyzwanie logistyczne, bywa skomplikowany i wymaga starannego planowania. Kiedy jest stosowany i dokładnie czym jest transport ponadgabarytowy?
Transport ładunków ponadgabarytowych - znaczenie przewozów nienormatywnych
Ładunki ponadnormatywne przewozi się często na potrzeby branży budowlanej i przemysłowej. Nierzadko są wykorzystywane w najbardziej zaawansowanych technologicznie inwestycjach, również tych o strategicznym znaczeniu dla krajów. W szczególności dotyczy to branży energetycznej i przemysłu. Z tego względu usługi transportu ponadgabarytowego mają ogromne znaczenie dla potencjału i rozwoju gospodarek państw.
W najbardziej ekstremalnych przypadkach transport ponadnormatywny wzbudza duże zainteresowanie mediów i opinii publicznej. Przykładem mogą być przewozy ponadgabarytowe: kolumny petrochemicznej Wash Tower dla zakładów PKN Orlen w Płocku (850 ton, około 100 m długości), maszyny TBM do wydrążenia tunelu na odcinku drogi S19 Rzeszów Południe - Babica (choć sama maszyna ma 4 tys. ton i ponad 100 m długości, przewożona była w częściach o mniejszych gabarytach) oraz łopat turbin wiatrowych o wadze kilkunastu ton i długości kilkudziesięciu metrów organizowane co pewien czas na polskich drogach.
Takie ładunki ponadgabarytowe wymagają wielomiesięcznego, drobiazgowego planowania i są wielkim wyzwaniem logistycznym. Czasem trzeba z ich powodu modyfikować trasę przejazdu, wycinając drzewa, demontując oświetlenie drogowe i oznakowanie, etc. Wymagają one użycia specjalistycznych pojazdów. Wszystko to sprawia, że przez swoją unikalność są medialnie atrakcyjnym tematem.
Najczęściej transport gabarytów dotyczy jednak przewozu ładunków o zdecydowanie mniej spektakularnym charakterze. To chociażby maszyny przemysłowe oraz części maszyn przemysłowych, maszyny budowlane, maszyny rolnicze, elementy konstrukcyjne i inne ładunki, które - i owszem - przekraczają normy, ale nie mają tak wyjątkowego charakteru jak te największe, wielotonowe obiekty. Z tymi mniejszymi gabarytami w ruchu drogowym można się spotkać zdecydowanie częściej.
Tak jest na przykład w przypadku takich operacji logistycznych jak transport koparek czy transport kombajnów. Dla podmiotów, które zlecają przewóz tych ładunków, profesjonalna, bezpieczna i terminowa dostawa jest zaś równie ważna, co dla podmiotów zlecających transport tak dużych i ciężkich obiektów jak wspomniana kolumna petrochemiczna czy łopaty turbin wiatrowych. I co istotne, w obu wypadkach proces logistyczny musi być dopięty na ostatni guzik.
Transport ponadgabarytowy - przepisy i wymogi formalne
Ale tak właściwie, czym jest transport ponadgabarytowy? Kwestia ta została poruszona w ustawie "Prawo o ruchu drogowym" z dnia 20 czerwca 1997 r. Zamiast jednak definiować czynność, w dokumencie określono warunki, na jakich może odbywać się organizacja przewozu ładunków ponadnormatywnych oraz ustanowiono dopuszczalne normy.
W przepisach wskazano konieczność uzyskania zezwoleń na transport ponadgabarytowy oraz wymieniono organy administracji drogowej, które są odpowiedzialne za ich wydawanie. Uprawnione do tego podmioty to - zależnie od rodzaju zezwolenia - starosta powiatowy lub Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. W przypadku ładunków wjeżdżających na teren Polski trzeba też zwrócić się do naczelnika urzędu celnego.
Ustawa zawiera zestawienie kategorii zezwoleń na przejazd pojazdu nienormatywnego. W przepisach przewidziano ich 5 rodzajów (stan na wrzesień 2024 roku). Każda kategoria zawiera opis pojazdów nienormatywnych, których dotyczy, a także wymienia drogi, po których wnioskodawca może się poruszać. Zezwolenia na przewóz ponadgabarytowy są wydawane na:
- 12 miesięcy - w przypadku zezwoleń kategorii I;
- 1 miesiąc, 6 miesięcy, 12 miesięcy lub 24 miesiące - w przypadku zezwoleń kategorii II - IV;
na jednokrotny lub wielokrotny przejazd pojazdu nienormatywnego po drogach publicznych w wyznaczonym czasie, na trasie wyznaczonej w zezwoleniu - w przypadku kategorii V, przy czym zezwolenie na przejazd jednokrotny jest ważne przez 14 dni, a wielokrotny przez 30 dni.
Transport ponadgabarytowy - przepisy i wymogi formalne
Ale tak właściwie, czym jest transport ponadgabarytowy? Kwestia ta została poruszona w ustawie "Prawo o ruchu drogowym" z dnia 20 czerwca 1997 r. Zamiast jednak definiować czynność, w dokumencie określono warunki, na jakich może odbywać się organizacja przewozu ładunków ponadnormatywnych oraz ustanowiono dopuszczalne normy.
W przepisach wskazano konieczność uzyskania zezwoleń na transport ponadgabarytowy oraz wymieniono organy administracji drogowej, które są odpowiedzialne za ich wydawanie. Uprawnione do tego podmioty to - zależnie od rodzaju zezwolenia - starosta powiatowy lub Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. W przypadku ładunków wjeżdżających na teren Polski trzeba też zwrócić się do naczelnika urzędu celnego.
Ustawa zawiera zestawienie kategorii zezwoleń na przejazd pojazdu nienormatywnego. W przepisach przewidziano ich 5 rodzajów (stan na wrzesień 2024 roku). Każda kategoria zawiera opis pojazdów nienormatywnych, których dotyczy, a także wymienia drogi, po których wnioskodawca może się poruszać. Zezwolenia na przewóz ponadgabarytowy są wydawane na:
- 12 miesięcy - w przypadku zezwoleń kategorii I;
- 1 miesiąc, 6 miesięcy, 12 miesięcy lub 24 miesiące - w przypadku zezwoleń kategorii II - IV;
- na jednokrotny lub wielokrotny przejazd pojazdu nienormatywnego po drogach publicznych w wyznaczonym czasie, na trasie wyznaczonej w zezwoleniu - w przypadku kategorii V, przy czym zezwolenie na przejazd jednokrotny jest ważne przez 14 dni, a wielokrotny przez 30 dni.
Ponadto, oprócz odpowiednich zezwoleń opisano także wymogi związane z pilotażem i eskortą policji. Pilot, czyli osoba, której zadaniem jest zapewnić bezpieczeństwo i minimalizować utrudnienia w ruchu drogowym, jest potrzebny, gdy jest spełniony co najmniej jeden z poniższych warunków:
- długość pojazdu z ładunkiem przekracza 23 metry
- szerokość pojazdu z ładunkiem przekracza 3,2 metry
- wysokość pojazdu z ładunkiem przekracza 4,5 metra
- masa całkowita pojazdu przekracza 60 ton.
Jeśli długość pojazdu przekracza 30 m, szerokość 3,6 m, wysokość 4,7 m lub masa całkowita jest wyższa niż 80 ton, transport ponadgabarytowy należy realizować w eskorcie dwóch pojazdów pilotujących. Kwestie te są uregulowane poprzez rozporządzenie ministra infrastruktury w sprawie pilotowania pojazdów nienormatywnych. Aktualne przepisy reguluje dokument z dnia 8 listopada 2023 r. Ponadto, w określonych przypadkach konieczna jest eskorta Policji (np. gdy łączna długość pilotowanych pojazdów jest większa niż 120 m).
Warto tu też dodać, że zasady transportu ponadgabarytowego są regulowane nie tylko przez prawo krajowe. Odnoszą się do niego przepisy wspólnotowe Unii Europejskiej (np. dyrektywa Rady 96/53/WE z dnia 25 lipca 1996 r. ustanawiająca dla niektórych pojazdów drogowych poruszających się na terytorium Wspólnoty maksymalne dopuszczalne wymiary w ruchu krajowym i międzynarodowym oraz maksymalne dopuszczalne obciążenia w ruchu międzynarodowym), a także w transporcie międzynarodowym przepisy krajowe innych państw oraz umowy i konwencje międzynarodowe.
Uwaga
Transport ponadgabarytowy dotyczy przewozu ładunków nie tylko w ruchu drogowym. Transport dużych ładunków o niestandardowych wymiarach i wadze obsługuje także transport kolejowy, transport morski i transport lotniczy. W każdym z tych przypadków obowiązują nieco inne przepisy i parametry odnośnie tego, jakie ładunki uznaje się za gabarytowe
Co cechuje i czym są ładunki ponadgabarytowe?
Zgodnie z przepisami o transporcie ponadgabarytowym możemy mówić, gdy:
- zespół dwóch pojazdów przekracza 18,75 m, a w przypadku samochodu z naczepą 16,5 m
- szerokość pojazdu z ładunkiem przekracza 2,55 m
- wysokość pojazdu wraz z ładunkiem jest większa niż 4 m
Takie wymiary uniemożliwiają standardowy przewóz ładunku bez stosownego zezwolenia. Należy też zwrócić uwagę na to, że rzeczywista masa całkowita pojazdu z ładunkiem nie może być większa od dopuszczalnych. Również naciski osi nie powinny być większe od dopuszczalnych dla danej drogi. W przypadku ciężkich ładunków niespełniających tych norm konieczne jest uzyskanie zezwolenia Kategorii IV lub V. Ponadto, przewożony ładunek powinien być niepodzielny.
Zgodnie z prawem o ruchu drogowym: "samochód ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t – nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej tego samochodu powiększonej o 40%". W praktyce każdy ładunek powyżej 24 ton można uznać za gabarytowy, jako że wymaga on użycia specjalistycznego sprzętu. Wiele zależy tu jednak od rodzaju transportu (do tego tematu odnosi się także rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia).
Istotna jest też kwestia rodzaju ładunku. Trzeba pamiętać o tym, że istnieją ładunki ponadgabarytowe, których wymiary przekraczają normy określone w przepisach, ale są stosunkowo lekkie. Ładunek ponadgabarytowy może też mieć standardowe wymiary, a zarazem dużą wagę. Kwestie te mają wpływ na sposób organizacji transportu ponadgabarytowego. Ze względu na cechy ładunku możemy wyróżnić ładunki dłużycowe, ładunki o dużej szerokości, ładunki ciężkie oraz ładunki o nietypowym kształcie. Ze względu na rodzaj ładunku w transporcie ponadgabarytowym możemy wyróżnić:
- transport ciężki
- transport maszyn przemysłowych
- transport maszyn budowlanych
- transport maszyn rolniczych
- transport ciągników siodłowych
- transport militariów
- transport jachtów, łodzi, houseboatów
- transport zbiorników, silosów, rur przemysłowych, rurociągów
- transport łopat wiatrowych
- transport elementów konstrukcyjnych i budowlanych
- transport dłużycowy
- transport domków holenderskich
To oczywiście tylko kilka przykładów przewozów, w przypadku których konieczne są odpowiednie zezwolenia na transport ponadnormatywny.
Organizacja transportu ponadgabarytowego
Transportem ponadnormatywnym muszą zajmować się profesjonalne firmy przewozowe. Przedsięwzięcia tego typu należą do najtrudniejszych w branży i - oprócz wiedzy i doświadczenia - wymagają wykorzystania specjalistycznych pojazdów i posiadania odpowiedniego zaplecza logistycznego. Z powodu konieczności uzyskania pozwoleń na przewóz proces transportu gabarytów ma też dość sformalizowany charakter. W Jupiter doskonale wiemy, jak przeprowadzać transport ponadgabarytowy i jak wygląda organizacja transportu ponadgabarytowego, ale warto ten temat przybliżyć i wskazać, na czym polega jego specyfika.
Środki transportu i sprzęt wykorzystywany do przewozu ładunków ponadgabarytowych
Ładunki nienormatywne wymagają szczególnego podejścia. Nie przewiezie się ich w standardowym kontenerze, ani nie załaduje na dowolne auto. Gabaryty należy traktować w sposób specjalny, dedykując do ich przewozu specjalistyczny sprzęt. Chodzi tu przede wszystkim o różnego rodzaju naczepy i przyczepy niskopodwoziowe. Pozwalają one na bezpieczny przewóz, a także ułatwiają załadunek ponadnormatywnego ładunku.
Flota do przewozu gabarytów posiada wiele udogodnień, które ułatwiają realizację transportu. Wspomnieć tu można chociażby o zwiększonej liczbie osi, co pozwala wozić ładunki o większym ciężarze. Przykładem mogą być też systemy hydrauliczne i pneumatyczne umożliwiające modyfikację pozycji pokładu ładunkowego czy jego poszerzenie albo rampy najazdowe o niskim kącie natarcia. Nawet tak drobne kwestie jak dedykowane miejsca do mocowania pasów transportowych i łańcuchów zabezpieczających mają tu spore znaczenie.
W transporcie ponadnormatywnym wykorzystuje się różne rodzaje naczep, ale prawdopodobnie najczęściej wykorzystywane są naczepy typu platforma, Semi, Tiefbett oraz Tele. Różnią się one sposobem budowy, np. naczepy Tiefbett mają obniżony pokład ładunkowy. Z kolei w naczepach typu Tele jest on ponadstandardowo wydłużony. Dobór odpowiedniego środka transportu pod kątem przewożonego ładunku jest jednym z podstawowych zadań logistyka zajmującego się transportem ponadgabarytowym. Warto tu dodać, że w szczególnych przypadkach może pojawić się konieczność wyprodukowania naczep niskopodwoziowych lub specjalnych samochodów-platform na zamówienie, dedykowanych do realizacji konkretnego przewozu.
Logistyka przewozów ponadgabarytowych
Organizacja transportu ponadgabarytowego wymaga starannego przygotowania logistycznego. Nawet dobierając rodzaj transportu, należy zwrócić uwagę na więcej kwestii niż tylko typ naczepy. Zastosowane ciągniki siodłowe powinny bowiem mieć odpowiednią moc silnika, a zespół pojazdów musi spełniać odpowiednie parametry w zakresie zwrotności. W transporcie ponadgabarytowym jest wiele podobnych dylematów i decyzji, które należy podjąć.
W przygotowaniu transportu ponadnormatywnego bardzo ważne jest odpowiednie planowanie trasy przejazdu. Do kwestii tej należy podejść kompleksowo, biorąc pod uwagę nie tylko aktualny stan infrastruktury drogowej, ale i wszelkie przeszkody i problemy, które mogą się pojawić na trasie. Logistyk musi uwzględniać zwężenia dróg, ostre zakręty, mosty i wiadukty, ronda i wysepki. Utrudnieniem w realizacji zadania może się okazać oznakowanie, roślinność czy budynki przy drodze. Nawet pogoda czy roboty drogowe mogą być czynnikami, które mają znaczenie.
Ważnym elementem organizacji przewozu gabarytów pod względem logistycznym są także wszelkie kwestie formalne związane z uzyskaniem pozwoleń i zgód na przejazd. Transport ponadgabarytowy musi być przeprowadzony zgodnie z przepisami, zwłaszcza gdy niezbędna jest tymczasowa modyfikacja trasy przewozu. Odpowiada za to firma transportowa, która musi też zadbać o dochowanie terminów urzędowych, zgłoszenie odpowiednich wniosków, zgromadzenie pełnej dokumentacji (i zagwarantowanie jej okazania służbom w razie kontroli), wyznaczenie personelu, zorganizowanie załadunku i rozładunku, a w razie potrzeby pilotażu i eskorty policji. Nic więc dziwnego, że ten typ przewozów stanowi duże wyzwanie logistyczne.
Proces realizacji transportu ponadgabarytowego
W transporcie ponadnormatywnym dąży się do tego, by w jak najbardziej optymalny sposób zrealizować przewóz ładunku. Duże znaczenie mają przy tym względy ekonomiczne, terminowość i sprawna organizacja. Priorytetem zawsze powinno być jednak bezpieczeństwo transportu - zarówno samego ładunku, jak i osób biorących udział w jego realizacji oraz innych uczestników ruchu drogowego.
Warto mieć na uwadze, że przewozy gabarytowe zazwyczaj są realizowane w godzinach nocnych - między godziną 22:00 wieczorem a 6:00 rano. Wtedy stanowią najmniejsze utrudnienie dla innych uczestników ruchu drogowego. Zawsze trzeba być jednak przygotowanym na to, że podczas przewozu stanie się coś nieprzewidzianego. Choć zatem należy podkreślić ogromną rolę tego, by działać zgodnie z założonym planem i odpowiednio się przygotować, czasem liczy się także zdolność do szybkiego reagowania oraz elastyczność w podejmowaniu działań. Jednak im lepsze przygotowanie przewozu, tym mniejsza szansa na wystąpienie jakichkolwiek niespodzianek.
Przewóz ładunków ponadgabarytowych - koszty transportu nienormatywnego
Operacje transportu ponadgabarytowego należą do najbardziej czasochłonnych i kosztownych przedsięwzięć logistycznych. Z pewnością są one droższe od standardowych przewozów, ale wskazanie konkretnych kwot utrudnia zbyt wiele indywidualnych czynników, które należy brać pod uwagę przy wycenie.
Jednym z podstawowych elementów, które mają wpływ na koszty, jest długość trasy. Dystans to jednak nie wszystko. Znaczenie ma także to, czy chodzi o transport krajowy, czy międzynarodowy. Cena transportu ponadgabarytowego musi uwzględniać koszty pozwoleń i ubezpieczenia. Trzeba brać pod uwagę zastosowany środek transportu, rodzaj ładunku, sposób załadunku i rozładunku oraz kwestie związane z zabezpieczeniem gabarytu. Na cenę wpływać będzie również liczba osób zaangażowanych w realizację zlecenia - zarówno w kontekście wykonania samego przewozu, jak i przygotowania całej operacji logistycznej.
Koszty rosną też z każdym dodatkowym zadaniem, które jest niezbędne do realizacji przewozu, czego przykładem jest pilotaż transportu ponadgabarytowego. Jeśli jest niezbędny, cena usługi będzie wyższa. Gdy firma transportowa musi wykonać objazd próbny trasy, takie działanie również będzie musiała doliczyć do kosztów zlecenia.
Znaczący wpływ na cenę będą też miały wszelkie modyfikacje infrastruktury związane z usunięciem przeszkód na trasie czy dostosowaniem jej do realizacji zlecenia, zwłaszcza że zgodnie z przepisami to przewoźnik odpowiada finansowo za ten aspekt przedsięwzięcia. Co istotne, nie chodzi tu tylko i wyłącznie o prace fizyczne, takie jak np. demontaż i ponowny montaż oznakowania lub budowa lokalnych objazdów lub dojazdów, ale i wykonanie ekspertyz czy przygotowanie dokumentacji projektowej i kosztorysów, a nawet koszty związane ze zmianami w organizacji ruchu.
Warto zarazem podkreślić, że wysokie koszty transportu mogą być również konsekwencją niewłaściwych i błędnych decyzji ze strony przewoźnika. Wszelkie nieprzewidziane przeszkody również mogą mieć wpływ na cenę przewozu, nie wspominając o dodatkowych opóźnieniach z nimi związanych. Właśnie dlatego warto powierzać realizację przewozu nienormatywnego firmom specjalizującym się w tego typu operacjach logistycznych.
Chcesz zrealizować transport ponadgabarytowy jak najtaniej, a przy tym profesjonalnie i z zachowaniem wszelkich norm bezpieczeństwa? Sprawdź nasze usługi przewozu gabarytów. Dzięki dużemu doświadczeniu i fachowemu podejściu możemy zagwarantować sprawną organizację każdego transportu nienormatywnego. Możesz liczyć na indywidualną obsługę i terminową realizację zlecenia. Zapytaj nas o darmową wycenę!
